باید بدانیم که آزمون‌های الهی برای ما حتمی هستند و در این موارد، اصولاً خداوند متعال در آزمون‌ها می‌خواهد که ما به درِ خانه‌اش برویم. اما اینکه چه زمانی آن آزمون در ما اثر کمال و اکمال را انجام بدهد و ما برای مرحله بعد آماده شویم را فقط خداوند می‌داند.
پایگاه تاریخ تطبیقی؛ پرسش: نظرکلی شما درمورد انتشار این ویروس و سختی که گریبان‌گیر مردم کشورمان شده چیست؟
پاسخ: خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ»[1]: گمان کرده‌اید که راه بهشت آسان است؟ گمان کرده‌اید که وارد بهشت می‌شوید و مصائب و جنگ‌ها و دشواری‌هایی را که قبلاً اقوام دیگر که راهی بهشت هستند، تجربه کرده‌اند را شما دچار نمی‌شوید؟ آیا نمی‌دانید برای رسیدن به بهشت چه سختی‌هایی را متحمل شدند؟
خداوند می‌فرمایند: «مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَ الضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ»[2]: در مسیر رسیدن به بهشت آنقدر سختی و رنج کشیدند که متزلزل شدند و به شک افتادند که نکند وعده‌ی خداوند درست نیست؟ و نکند نابودسازی باطل ممکن نباشد؟ کار به جایی رسید که مؤمنینی که همراه با رسول بودند و متزلزل هم نشده بودند به زبان آمدند و گفتند: پس کمک خداوند چه زمانی از راه می‌رسد؟ سپس خداوند می‌فرماید: « أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیب»[3]: بدانید که یاری خداوند نزدیک است. در حقیقیت خداوند به ادامه‌دادن مسیر امر می‌کنند.
ما امروز با یک ویروسی مواجه هستیم که وارد کشور شده و در حال فراگرفتن تمام کشورمان است. مدل این ویروس به گونه‌ای است که زندگی ما را در مجموع از حال عادی خارج کرده است. بسیاری از کسب و کارها تعطیل شده‌اند. مساجد و حسینیه‌ها، هیئات و نمازجمعه‌ها به تعطیلی کشیده شده‌اند. بسیاری از مردم نیز خانه‌نشین شده‌اند و مرگ و میری را به راه انداخته است.
فتنه و آزمایش الهی
ما ملتی هستیم که تا اموری پیش می‌آید و کمی سختی غیرعادی دارد، به آسمان توجه می‌کنیم و از خداوند متعال و اهل بیت (ع) طلب یاری می‌کنیم، و خواسته‌های گذشتگانمان که در برابر سختی‌ها طلب کمک کردند را مطرح می‌کنیم. در اینجا همان پاسخ خداوند که فرمودند: «أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِیب» برای ملت و جامعه ما نیز مطرح می‌شود. اما این قضیه چگونه است؟
برای پاسخ باید به این نکته اشاره کرد: خداوند متعال به طور کلی از آغاز به مؤمنین فرمود: شما برای رسیدن به مسیر کمال، و برای رسیدن به بهشت، باید از سختی‌های دنیا عبور کنید. یعنی بدون تحمل سختی‌ها، وصول به بهشت امکان‌پذیر نیست. «یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَى رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ»[4]: تو با سختی به سوی پروردگات درحال حرکت هستی، و این سختی همراه تو خواهد بود تا به مقصد برسی. خداوند همچنین در سوره مبارکه عنکبوت می‌فرماید: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا یُفْتَنُونَ»[5]: مردم فکر می‌کنند همین که به صورت لفظی وارد مسیر ایمان شدند، کافی است؟ و در همین حال رها می‌شوند و دچار فتنه نمی‌شوند؟ خیر؛ این تصور غلط است: «وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ»[6]: هرکسی که در طول تاریخ ادعای ایمان کرده، آزموده و دچار فتنه شده است.
ممکن این پرسش پیش بیاید: آیا آزمایش و فتنه خاص مؤمنین است؟ یا همه‌ی مردم را شامل می‌شود؟ در پاسخ باید گفت: خیر! همه‌ی مردم را شامل می‌شود. زیرا دین الهی متعلق به همه مردم است. اما، آزمایش‌ها متفاوت هستند. یک آزمایش مؤمنین را فرا می‌گیرد، و آزمایش دیگری وجود دارد که شامل کفار می‌شود.
یعنی مردم دو دسته هستند: دسته اول آنهایی هستند که ایمان آورده‌اند؛ دسته دیگر کسانی هستند که قبول ندارند و با خداوند درافتاده‌اند. دسته دوم کافر هستند؛ و دسته اول مؤمن. خداوند هردوی این افراد را آزمایش می‌کند؛ اما آزمایش برای کفار طبق فرموده‌ی قرآن، آزمایش استدراجی است.
یعنی خداوند متعال آنها را به گونه‌ای آزمایش می‌کند که در طول آزمایش گمان می‌کنند همه‌ی حق با آنهاست و خداوند و خداگویان باطل هستند. استدراج، یعنی آنقدر به آنها نعمت عطا می‌شود که درون این نعمات غوطه‌ور می‌شوند و توجهی به خداوند نمی‌کنند. «سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لَا یَعْلَمُونَ»[7]: آنقدر نعمت به آنها داده می‌شود که فکر می‌کنند بهشت همین‌جاست، و به دیگران و دین‌داری می‌خندند. برخورداری این دسته از نعمت‌ها، و دوری از بیماری‌ها و اوضاع مناسب مالی، امتحان استدراجی است.
خداوند در آیه‌ی دیگری می‌فرماید: «لَوْلَا أَنْ یَکُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً»[8]: اگر مردم یک‌دست نبودند و در حقیقت مؤمنین می‌توانستند تحمل کنند، «لَجَعَلْنَا لِمَنْ یَکْفُرُ بِالرَّحْمَنِ»[9]: برای کسانی که کفر ورزیدند، «لِبُیُوتِهِمْ سُقُفًا مِنْ فِضَّةٍ وَمَعَارِجَ عَلَیْهَا یَظْهَرُونَ»[10]: آنقدر به آنها نعمت داده می‌شد که سقف خانه‌هایشان را نقرهکاری می‌کردند، و آنقدر به آنها نعمت داده می‌شد که پلکان‌های بلندی بسازند و آنقدر بالابروند تا بتوانند مناظر وسیع را تماشا کنند.
اما چرا؟ به دلیل اینکه این دسته با خداوند متعال در افتاده‌اند و خداوند همه ابزار را برای آنها قرار می‌دهد تا وقتی وارد عالم آخرت می‌شوند، دیگر چیزی طلبکار نیستند. بله؛ گاهی موارد برای اینکه در آخرت گفته نشود که: خدایا هیچ تلنگری به ما نزدی؛ گاهی دچار سختی‌هایی می‌شوند که برای مؤمنین هم قرارداده شده است. مثلاً خداوند، آل‌فرعون را دچار قحطی می‌کند، تا شاید بیدار شوند.
بنابراین باید بدانیم که آزمون‌های الهی برای ما حتمی هستند. و در این موارد، اصولاً خداوند متعال در آزمون‌ها می‌خواهد که ما به درِ خانه‌اش برویم. اما اینکه چه زمانی آن آزمون در ما اثر کمال و اکمال را انجام بدهد و ما برای مرحله بعد آماده شویم را فقط خداوند می‌داند. لذا فتنه‌ها همواره تاریخی داشته‌اند و یک‌باره تمام شده‌اند. زیرا کار به جایی می‌رسد که مؤمنین بر اثر فتنه به مرحله‌ی کمال رسیده و آن فتنه برای این امت بی‌فایده شده و در نهایت رفع می‌شود.
البته فتنه‌ها دو دسته هستند: گاهی منشأ این فتنه‌ها، منشأ غیرانسانی است. مانند سیل‌ها؛ یک‌باره بارش از آسمان غیرطبیعی می‌شود. بارانی که قرار بوده طی یک سال باریده شود، طی یک روز نازل می‌شود، و خرابی‌هایی به جای می‌گذارد. اما گاهی وقت‌ها منشأ فتنه‌ها، بشری است.
هر دو فتنه هستند و در برابر هر دوبایستی صبوری به خرج داد. لکن فتنه‌های بشری دارای یک امتیاز هستند، و امتیاز این است که وقتی مؤمنین برای خداوند در برابر آن فتنه مقاومت و صبوری می‌کنند، اجر مضاعف دارند. ممکن است کسی در جریان سیل کشته شود؛ اما سیل فتنه الهی است. اگر این سیل، به هجوم صدام تبدیل شد، در برابر این فتنه نیز افرادی کشته می‌شوند، اما آن کسی که در این نبرد کشته می‌شود، شهید به حساب می‌آید.
پی نوشت؛
[1]. آیه 214 سوره بقره
[2]. همان
[3]. همان
[4]. آیه 6 سوره انشقاق
[5]. آیه 2 سوره عنکبوت
[6]. آیه 3 سوره عنکبوت
[7]. آیه 182 سوره اعراف
[8]. آیه 33 سوره زخرف
[9]. همان
[10]. همان
